Tregu imobiliar! Cfare duhet bere ne kohe krize?
.jpg)
Dilema për të blerë një shtëpi apo për ta marrë atë me qira shqetëson shumë njerëz ditët e sotme, pasi ky vendim përbën një investim të lartë monetar. Drejtuesja e një agjencie imobiliare në Tiranë, Estela Ziu tregon për gazetën “Shekulli” se, si blerja ashtu edhe marrja me qira e një apartamenti apo shtëpie ka anët e veta pozitive dhe negative. Ajo tregon se, për të zgjedhur nëse është më mirë të blesh një shtëpi apo ta marrësh atë me qira, kjo varet në radhë të parë nga lloji i blerjes që do të bësh. Nëse shuma që disponon për të blerë shtëpinë është cash (kesh), tani është momenti më i mirë për të bërë blerje, sepse vihet re një ulje drastike e çmimeve të apartamenteve në Shqipëri. Ky fakt i bën blerjet në vendin tonë në këto momente janë të favorshme. Në këto kushte të krijohen mundësi për negociata, dhe mund të blesh një shtëpi edhe poshtë çmimit të referencës. Një tjetër aspekt i mirë janë dhe taksat mbi pronën, të cilat në Shqipëri janë shumë të ulëta në krahasim me vendet e tjera. “Nëse mendohet që shtëpia të blihet me kredi, ky nuk është një veprim i zgjuar, pasi normat e kredive të dhëna nga bankat sot nuk janë shumë të favorshme për shkak të klimës ekonomike në vend. Marrja e kredisë është një hap i guximshëm, pasi lidhet me disa faktorë si për shembull; pasiguria për një punë të qëndrueshme gjatë gjithë kohës së shlyerjes së kredisë; niveli i të ardhurave; komisionet që duhet të paguash në bankë etj”, sqaroi Estela Ziu.
Taksat e parapaguara Personi që blen pronat ka si detyrim të paguajë vetëm noterin. Ndërsa personi që shet paguan edhe 10 për qindëshin e tatimit në burim, domethënë përfitimit nga shitja. Këto shpenzime mund të bëhen me konsensus dhe mund t’i marrë përsipër blerësi. Blerja e një shtëpie është jo vetëm sigurimi i një banese, por edhe një investimi për të ardhmen. Mirëpo, sado që çmimet kanë rënë, përsëri ato mbeten shumë të larta dhe të papërballueshme për shumë familje. Nisur nga këta faktorë shumë çifte të reja, parapëlqejnë që të jetojnë me qira. Avantazhet dhe disavantazhet e marrjes së shtëpisë me qira Marrja e një shtëpie me qira është një veprim shumë i favorshëm për njerëzit, të cilët nuk kanë një vendbanim të përhershëm dhe shëtisin shumë. Studentët, apo ata që shkojnë për pak kohë të jetojnë në një qytet, zgjedhja më e mirë është të jetojnë me qira. Shumë komode qiraja është edhe për familjet e reja, pasi në ketë mënyrë ata mund të menaxhojnë më mirë të ardhurat e tyre dhe mund të zgjedhin të jetojnë në një ambient ku mund ta përballojnë pagesën mujore të qirasë. Në aspektet negative të të jetuarit me qira është se, ky investim i bërë në vite shkon vetëm te qiradhënësi dhe qiramarrësi përsëri duhet të paguajë. Për shumë arsye mund të ndodhë që qiradhënësi të mos dëshirojë ta rinovojë kontratën dhe qiramarrësit i duket të ndryshojë vendbanim në një moment që ndoshta nuk është shumë i përshtatshëm për të. Një tjetër aspekt negativ që haset në tregun shqiptar është se ka një disnivel për kërkesën e qirave. Nga tregu është hequr monedha vendase dhe bëhen transaksione vetëm në euro. “Ky nuk është një aspekt shumë pozitiv për agjencitë imobiliare, pasi ne i marrim pronat me monedhën vendase (lek). Shitësit dhe blerësit e ambienteve, qoftë zyra apo shtëpi flasin vetëm me euro”, u shpreh Estela Ziu. Ajo tregon se për ambientet komerciale është vështirë të negociohet për çmimin. Vihet re si tendencë ndërrimi i shpeshtë i ambienteve nga ana e bizneseve. Bizneset nuk kanë jetëgjatësi në një ambient që ndryshon herë pas here, prandaj këshillohet që të kenë një jetëgjatësi të paktën deri një vit. Kontratat e qirave në përgjithësi janë më shumë afatmesme sesa afatgjata. Për bizneset kontratat variojnë nga 1 deri në pesë vjet, ndërsa për shtëpi më së shumti janë 1 vjeçare. Të gjitha veprimet e marrjes së një ambienti me qira zhvillohen në prani të një noteri dhe në kontratë zbatohet i gjithë legjislacioni i Kodit Civil për qiranë. Minimumi që duket të paguajë qiramarrësi është muaji i parë dhe muaji i fundit, pra dy muaj garanci. Si garanci përdoret edhe vlera e investimit të bërë nga biznesi në ambientet e dhëna me qira. Paguhet dhe 10 për qindëshi i tatimit në burim (i qerasë). Procedurat e marrjes me qira të një ambienti janë më të formalizuara, sesa ato të blerjes së tij dhe kërkesat janë të gjitha për pronat me hipotekë, rrallë ndodh që ato të mungojnë.
Ulet çmimi i apartamenteve në Tiranë
Nisur nga eksperienca disa vjeçare e saj në agjencinë imobiliare Estela Ziu pohon se çmimet e apartamenteve në Tiranë janë ulur. “Çmimet e apartamenteve po shënojnë rënie në treg për të gjithë zonat në kryeqytet, por zonat më me interes janë ato brenda Unazës”, tha ajo. Ulja e çmimit të shitjes së banesave lidhet me stokun e madh të pa shitur përgjatë viteve të fundit ngaqë ndërtuesit mbanin çmime të larta, por dhe nga kriza ekonomike që është manifestuar në vitet e fundit, duke krijuar stepje të qytetarëve për të harxhuar shuma të mëdha për një shtëpi të re. Zonat e preferuara për të blerë apartamente janë në periferi, si në Yzberisht dhe në zonën e Freskut dhe shumë pak pranë qendrës. Ajo tregon se krahas rënies së çmimeve në blerjen e banesave, edhe qiratë kanë pësuar rënie, kryesisht më e dukshme në zonën e ish-Bllokut nga ata që lëshojnë apartamentet me qira. Grupi kryesor në qiramarrja janë kryesisht studentët shqiptarë nga qytete të ndryshme, por dhe ata të huaj që studiojnë në Tiranë.
Më15 gusht, nga Qeveria u dha vendimi për miratimin e kostos mesatare të ndërtimit të banesave nga Enti Kombëtar i Banesave për vitin 2014. Krahas këtyre çmimeve, në vendim jepen edhe çmimet mesatare të apartamenteve në tregun e lirë në të gjitha zonat e Tiranës dhe gjithë vendin. Sipas këtij vendimi, më shtrenjtë vijon të mbetet zona e ish- Bllokut dhe qendra e Tiranës, ku vlera shkon 190 mijë lekë metri/katror, por krahasuar me një vit më parë ky çmim ka ardhur me ulje. Vjet vlera mesatare për 1 metër katror ishte 191 mijë lekë. Zonat më të lira janë në periferi, afër Freskut dhe zona poshtë Unazës së Re, ku apartamentet mund të blihen për 60 mijë lekë dhe 65 mijë lekë metri katror Në vendim thuhet se vlerat mesatare të banesave në tregun e lirë nuk mund të përdoren për t’iu referuar zonave të afërta. Ajo shërben për t’i orientuar shitësit apo blerësit e apartamenteve drejt çmimeve reale, pasi shpesh në këtë fushë janë vërejtur abuzime.
Blerja e një shtëpie është në psikologjinë e shqiptarëve
Eksperienca e Gert Haxhiaj, i cili tregon arsyet kryesore që e çuan të blejë një shtëpi me kredi
31- vjeçari Gert Haxhiaj prej më pak se një viti ka blerë një apartament me ndihmën e një kredie. Ai së bashku me bashkëshorten kishte rreth 10 vjet që jetoni me qira. Vendimi për marrjen e kredisë e më pas për blerjen e një apartamenti erdhi pas një bilanci që ata bënë për vitet që kishin jetuar me qira. Lekët që ata kishin shpenzuar për 10 vite ishin gati sa gjysma e çmimit të një apartamenti sot. Duke e menduar këtë si një investim të humbur, ata vendosën të blejnë një shtëpi me kredi. “Në vite kam harxhuar shumë lek për të paguar qiranë dhe nëse do të vazhdoja të jetoja me qira do të më duhej gjithmonë të paguaja dhe si përfundim asgjë nuk do të ishte e imja. Prandaj mendova se zgjidhja më e mirë ishte që të merrja një kredi dhe të blija një shtëpi timen. Vërtet do të sakrifikoj disa vite për të shlyer kredinë, por do e konsideroj këtë si një qira të lartë. Pavarësisht sakrificës që do të më duhet të bëj në fund kjo shtëpi do të jetë e imja”, u shpreh Gert Haxhiaj. Më shumë sesa një nevojë blerja e një shtëpie për shumë shqiptarë një detyrim moral. Gerti tregon se shtëpia konsiderohet si tempulli i një familje, prandaj secili duhet ta ketë një.
Në psikologjinë e shqiptarëve është shumë e theksuar pasja e një shtëpie si pronë. Madje, ajo mund të krahasohet po aq e rëndësishme sa martesa. Çmimet e apartamenteve në kryeqytet janë shumë të larta, megjithatë në treg ofrohen mundësi të pafundme edhe për ata me të ardhura më modeste. Një alternativë shumë e mirë për këtë kategori janë zonat periferike të Tiranës, ku shiten apartamente të reja dhe me çmime të favorshme. Gerti zgjodhi të blejë një apartament në zonën e Yzberishit. Ai tregon se në momentin kur nisi të jetojë në apartamentin e tij, ndryshoi edhe stilin e jetesës apo mënyrën se si i shikonte gjërat. Tani mund të investojë më shumë në arredimin e shtëpisë dhe mund të bëjë investime afatgjata pasi ky apartament do të jetë vendbanimi i tij i përhershëm. Megjithatë, edhe blerja e shtëpisë me kredi ka aspektet e saj negative. “Shlyerja e një kësti kredie çdo muaj, të krijon një gjendje stresi dhe pasigurie. Në Shqipëri askush nuk e ka punën e sigurt, dhe vetëm mendimi që një ditë nuk do e kesh rrogën mujore të krijon stres”, u shpreh Gerti. Ai tregon se për momentin mundet që t’i menaxhojë mjaft mirë të ardhurat familjare dhe kësti i kredisë nuk krijon ndonjë problem. Mirëpo, me kalimin e viteve jeta mund të sjellë të papritura të cilat do të kërkojnë një shpenzim më të madh se sa ai mund ta përballojë.
Tregu
Shumica e blerësve apo qiramarrësve vite më parë janë orientuar nga sekserë. Vitet e fundit është vënë re një ndërgjegjësim dhe një kërkesë më e lartë për siguri nga blerësit dhe qiramarrësit. Në rast se veprimet për shitje-blerje apo për marrje me qira bëhen me ndihmën e një agjencie imobiliare atëherë kjo e fundit mban përgjegjësi. Edhe marrja e një kontrate qiraje i jep qiramarrësit një siguri më të madhe. Në agjenci ata marrin shërbim nga një staf i profesionalizuar që di çfarë ofron.